Księżna Marcelina

5 czerwca 1894 r. zmarła w Krakowie Marcelina z książąt Radziwiłłów, księżna Aleksandrowa Czartoryska, synowa Adama Jerzego Czartoryskiego i Anny z Sapiehów. Była jedną z najbardziej utalentowanych uczennic Chopina, której pozycja społeczna nie pozwalała na prowadzenie systematycznej działalności koncertowej. Studiowała grę na fortepianie również u Carla Czernego. Wilhelm von Lenz, uczeń polskiego kompozytora, powiedział: „Ks. Marcelina Czartoryska [...] jest żywym dowodem na to, iż w danej pozycji, bez wątpienia wyjątkowej, amator może również wspiąć się na wysokie szczyty, wchodząc do sanktuarium myśli mistrzów”. Liszt chwalił grę księżnej, będącą wiernym odzwierciedleniem stylu chopinowskiego. Jej talent podziwiał Delacroix i Mickiewicz. Oddana swemu mistrzowi, pod koniec jego pobytu w Anglii otoczyła go szczególną opieką. Była też przy nim w ostatnich chwilach jego życia. Po śmierci Chopina ks. Marcelina Czartoryska przeciwstawiała się tym wszystkim, którzy kwestionowali tradycję stylu Mistrza, wskazując na jej wyraźne osłabienie. (md)