„Najokropniejsze sceny”

18 lipca 1847 r. Solange Clésinger napisała rozpaczliwy list do Chopina, prosząc o użyczenie pojazdu, by mogła powrócić z La Châtre do Paryża: „Jestem chora; podróż dyliżansem bardzo mnie zmęczy. […] Opuściłam Nohant na zawsze po najokropniejszych scenach ze strony mej matki”. Te „najokropniejsze sceny” odbyły się z udziałem zięcia George Sand, Clésingera, który stał się bezpośrednią przyczyną poważnego konfliktu rodzinnego. „To nieszczęście jest widocznie bardzo potężne – pisał Chopin do George – skoro sprawiło, że serce Pani nie chce słyszeć o córce w chwili, gdy waży się jej przyszłość, w okresie gdy jej stan fizyczny [ciąża] wymaga bardziej niż kiedykolwiek matczynej troskliwości. […] przeznaczeniem Pani jest zawsze kochać dzieci – są to bowiem uczucia, które się nie zmieniają. Nieszczęście może je tylko przesłonić, ale nie może wypaczyć”. Chopin do końca swych dni darzył Solange szczerą i głęboką przyjaźnią, służąc jej zawsze pomocą oraz wsparciem. (md)