„Żal” Chopina – przez Liszta

9 marca 1851 r., a więc już po śmierci Fryderyka Chopina, na łamach „La France Musicale” publikowane były fragmenty książki zatytułowanej „Chopin” autorstwa Franciszka Liszta. W jednym z odcinków zajął się on chopinowskimi mazurkami, pisząc: „Chopin wydobył na jaw całą głębię ukrytej poezji, jedynie lekko zabarwiającej oryginalne wątki mazurków ludowych. Zachował ich rytm, lecz uszlachetnił melodię, powiększył rozmiary i wprowadził do nich harmoniczne światłocienie, równie nowe jak tematy, do których je dostosował; odmalował w owych kompozycjach – które ku jemu radości nazywałem małymi obrazkami – różnorodne niezliczone uczucia, poruszające serca nie tylko w tańcu”. Liszt zarzuca jednak Chopinowi, że nie potrafił się uwolnić od uczucia „stanowiącego podłoże jego serca, a dla którego znajduje określenie jedynie w mowie ojczystego kraju”. Jest to polskie słowo „żal”, mieszczące w sobie „całą gamę uczuć wywołanych przez głęboką boleść – od skruchy do nienawiści; błogosławione lub zatrute owoce tego gorzkiego drzewa”. (md)